تهویه یکی از مهم‌ترین رکن‌های سالن پرورش قارچ است. قارچ‌ها برای رشد به اکسیژن کافی و شرایط محیطی مناسب مانند دما و رطوبت نیاز دارند. اگر تهویه درست انجام نشود؛ دی‌اکسید کربن در سالن جمع شده و رشد قارچ‌ها را کند می‌کند. همچنین نبود تهویه مناسب باعث می‌شود؛ شرایط محیطی در همه جای سالن یکسان نباشد و کیفیت محصول کاهش پیدا کند. در ادامه، اهمیت تهویه در سالن قارچ و روش‌های ساده برای بهبود آن را بررسی خواهیم کرد.
اهمیت تهویه در سالن پرورش قارچ
تامین اکسیژن و کاهش دی‌اکسید کربن
قارچ‌ها برای رشد به اکسیژن نیاز دارند. در عین حال، هنگام رشد، دی‌اکسید کربن تولید می‌کنند. اگر تهویه مناسب انجام نشود، دی‌اکسید کربن در سالن جمع شده و مانع رشد مناسب قارچ‌ها می‌گردد. این مشکل باعث می‌شود؛ قارچ‌ها کوچک‌تر و نازک‌تر شده و کیفیت محصول کاهش پیدا کند.
تنظیم دما و رطوبت
در سالن‌های پرورش قارچ، دما و رطوبت باید همیشه در سطح مطلوبی باشد:
- کنترل دما: قارچ‌ها در دمای مناسب بهتر رشد می‌کنند. اگر تهویه نباشد، دما در نقاط مختلف سالن متفاوت خواهد بود. این تفاوت دمایی می‌تواند رشد قارچ‌ها را مختل کند.
- حفظ رطوبت: قارچ‌ها به رطوبت بالا نیاز دارند. تهویه باعث می‌شود رطوبت در تمام نقاط سالن یکنواخت بوده و از خشک شدن بستر کشت جلوگیری شود.
یکنواخت شدن شرایط محیطی
تهویه باعث می‌شود هوای سالن در جریان باشد. این جریان هوا کمک می‌کند؛ که دما و رطوبت در تمام نقاط سالن یکسان باشد. اگر هوا جریان نداشته باشد:
- بعضی قسمت‌ها خشک و بعضی مرطوب خواهند بود.
- قارچ‌ها در طبقات مختلف سالن به یک اندازه رشد نمی‌کنند و یکسان نخواهند بود.
جلوگیری از مشکلات پرورش قارچ
اگر سالن تهویه نداشته باشد:
- قارچ‌ها کوچک و بی‌کیفیت می‌شوند.
- رشد قارچ‌ها کند شده و محصول کمتری برداشت می‌کنید.
- احتمال آلودگی و مشکلات دیگر در بستر کشت افزایش می‌یابد.
تجهیزات مورد نیاز برای تهویه
برای تهویه مناسب در سالن پرورش قارچ، استفاده از تجهیزات حرفه‌ای و دقیق ضروری است. این تجهیزات به شما کمک می‌کنند؛ که دما، رطوبت و کیفیت هوای سالن را در سطح مطلوب نگه دارید. در ادامه، تجهیزات اصلی و ابزارهای کمکی که در این زمینه مورد استفاده قرار می‌گیرند را معرفی می‌کنیم:
فن سیرکوله
فن‌های سیرکوله معمولاً از جنس استیل یا مواد ضد‌زنگ ساخته شده و قدرت هوادهی بالایی دارند. این فن‌ها وظیفه گردش هوا در داخل سالن را بر عهده دارند. با استفاده از آن‌ها، می‌توانید هوای داخل سالن را به طور یکنواخت در تمامی طبقات به جریان بیندازید. این کار باعث می‌شود؛ دما و رطوبت در تمامی نقاط سالن یکسان شده و از تجمع دی‌اکسید کربن جلوگیری شود.
دستگاه هواساز
هواسازها دستگاه‌هایی چندمنظوره هستند؛ که می‌توانند هوای تازه را وارد سالن کنند، دما را تنظیم کنند و رطوبت لازم را تامین کنند. هواسازها بهترین انتخاب برای سالن‌هایی هستند؛ که نیاز به کنترل دقیق دما و رطوبت دارند. این دستگاه‌ها هوای ورودی را قبل از ورود، گرم یا سرد می‌کنند؛ تا از ایجاد نوسان‌های دمایی و مشکلاتی مثل خشک شدن بستر کشت جلوگیری شود.
هواکش‌ها و دمنده‌ها
این تجهیزات برای تهویه عمومی سالن به کار می‌روند. هواکش‌ها هوای کهنه و دی‌اکسید کربن را از سالن خارج کرده و دمنده‌ها هوای تازه را وارد می‌کنند. هنگام استفاده از هواکش‌ها باید توجه کنید؛ که هوای وارد شده از بیرون، از نظر دما و رطوبت، با محیط داخل سالن تفاوت زیادی نداشته باشد.
ابزارهای کمکی برای کنترل شرایط
برای اطمینان از تهویه مناسب، باید شرایط محیطی سالن به طور دقیق کنترل شود. ابزارهایی که در ادامه معرفی می‌کنیم، به شما در تهویه مناسب کمک خواهد کرد:
- دماسنج: برای پایش دمای سالن در نقاط مختلف به کار می‌رود.
- رطوبت‌سنج: برای بررسی میزان رطوبت در تمامی طبقات سالن استفاده می‌شود.
- CO2 متر: برای اندازه‌گیری میزان دی‌اکسید کربن و تشخیص زمان مناسب برای تهویه کاربرد دارد.
اصول تهویه سالن قارچ
- قارچ‌ها در فرآیند رشد، دی‌اکسید کربن تولید می‌کنند و برای تنفس به اکسیژن نیاز دارند.
- تهویه باید به گونه‌ای باشد؛ که دی‌اکسید کربن اضافی از سالن خارج شده و هوای تازه با اکسیژن کافی جایگزین شود.
- استفاده از هواکش‌های مناسب برای تخلیه هوای کهنه و دمنده‌ها برای ورود هوای تازه توصیه می‌شود.
- هوا باید در تمام نقاط سالن به‌طور یکنواخت جریان داشته باشد؛ تا از تجمع گرما یا رطوبت در یک نقطه جلوگیری شود.
- سرعت گردش هوا نباید زیاد باشد، زیرا می‌تواند باعث خشک شدن بستر کشت و کاهش کیفیت محصول شود.
- فن‌های سیرکوله با سرعت پایین بهترین گزینه برای ایجاد گردش ملایم هوا هستند.
- تهویه باید به‌گونه‌ای باشد که دما و رطوبت سالن در حد مطلوب برای رشد قارچ‌ها باقی بماند.
- در صورت وجود اختلاف زیاد دما و رطوبت بین هوای داخل و خارج سالن، بهتر است؛ از دستگاه‌های هواساز یا رطوبت‌ساز استفاده شود.
- در مناطق سردسیر، قبل از ورود هوای تازه، از گرم‌کن یا هواساز برای تعادل دمای هوا استفاده کنید.
- در مناطق گرمسیر، سیستم‌های خنک‌کننده مانند کولر و رطوبت‌ساز می‌توانند کمک‌کننده باشند.
- از ورود ناگهانی هوای خیلی گرم یا سرد به سالن جلوگیری کنید؛ تا تعادل دما و رطوبت برهم نخورد.
- استفاده از ابزارهایی مانند دماسنج، رطوبت‌سنج و CO2 سنج برای اندازه‌گیری مداوم شرایط محیطی استفاده کنید
مشکلات تهویه و راه‌حل‌ها
سرعت زیاد هوا و خشک شدن بستر کشت
وقتی هوا با سرعت زیاد جریان پیدا کند، رطوبت سالن کاهش یافته و بستر کشت خشک می‌شود. این مشکل باعث ترک خوردن قارچ‌ها و افت کیفیت آن‌ها می‌شود.
راه‌حل چیست؟
- از فن‌هایی با سرعت پایین برای جابه‌جایی ملایم هوا استفاده کنید.
- هواکش‌ها را طوری تنظیم کنید؛ که جریان هوا مستقیم روی بستر نباشد.
- از دستگاه‌های رطوبت‌ساز برای حفظ رطوبت سالن کمک بگیرید.
نوسانات دما هنگام ورود هوای بیرون
ورود هوای خیلی گرم یا سرد باعث تغییر سریع دما در سالن می‌شود. این تغییرات دمایی برای قارچ‌ها مضر بوده و رشد آن‌ها را مختل می‌کند.
راه‌حل چیست؟
- از دستگاه هواساز استفاده کنید؛ تا دمای هوای ورودی تنظیم شود.
- سیستم‌های گرمایشی یا سرمایشی نصب کنید؛ تا دمای سالن ثابت بماند.
- تهویه را در ساعات مناسب، مثلاً صبح زود یا شب، که هوای بیرون متعادل‌تر است، انجام دهید.
تجمع دی‌اکسید کربن
قارچ‌ها دی‌اکسید کربن تولید می‌کنند. اگر این گاز در سالن جمع شود، باعث کاهش کیفیت و رشد قارچ‌ها می‌شود.
راه‌حل چیست؟
- از هواکش‌های قوی برای خروج دی‌اکسید کربن استفاده کنید.
- دستگاه اندازه‌گیری CO2 نصب کنید؛ تا میزان این گاز را کنترل کنید.
- هوای تازه را به طور مرتب وارد سالن کنید تا جایگزین هوای آلوده شود.
یکنواخت نبودن هوا در سالن
در سالن‌های بزرگ، بعضی نقاط، هوا و رطوبت کمتری دارند. این عدم یکنواختی باعث رشد نامتعادل قارچ‌ها می‌شود.
راه‌حل چیست؟
- فن‌های بیشتری در نقاط مختلف سالن نصب کنید؛ تا هوا بهتر جریان پیدا کند.
- سالن را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کرده و برای هر بخش تهویه جداگانه تنظیم کنید.